Kultura jako rozmowa. Problemy porozumienia międzykulturowego i międzyreligijnego
Ta monografia przedstawia sytuacje dialogiczności w kulturze i religiach wskazując na ich produktywność i niezbywalność. Pierwszy zespół takich sytuacji związany jest z figurą Abrahama, ojca monoteizmów. Drugi to dialog między judaizmem a chrześcijaństwem prowadzony między Margaret Susman a Ernstem Blochem. Trzeci – to sytuacje uwidoczniające się w konfrontacji tradycji przekładów Koranu i Biblii, wskazujące na możliwość wzajemnego wzbogacania się.
Centralny rozdział w tomie to analiza i interpretacja „arcydzieła ludzkości”, jak je określał Goethe, a zarazem dialogiczności, czyli Natana Mędrca Lessinga. Dwa rozdziały w tomie poświęcone są dialogiczności przez poezję i obrazy. Pierwszą część tomu zamyka refleksja nad wielowymiarowym znaczeniem słowa „granica” i jego obecnością w historii, kulturze i kulturoznawstwie polskim, a wreszcie nad przekraczaniem granic jako kondycji ludzkiej. Druga część tomu traktuje o próbach zinsytucjonalizowania przekraczania granic, a to w studiach międzykulturowych i wykazujących się zróżnicowaną dynamiką studiach kultur tzw. „obcych” (przykład studiów nad Włochami i Chinami), wreszcie w projektach przekładów międzykulturowych, jak np. Biblioteka Kultury Polskiej we Włoszech.
Międzykulturowość i filozofia
Monografia w pierwszej swojej części przedstawia nieznane dotąd w Polsce stanowiska filozofii międzykulturowej, które się wyłoniły w latach 80. XX ubiegłego wieku, reprezentowane przez autorów jak Franz Martin Wimmer, Heinz Kimmerle, Raúl Fornet-Betancourt, Ram Adhar Mall, Elmar Holenstein.
Tom zawiera także rozmowę autorki z F.M. Wimmerem na temat uwarunkowań i etapów powstawania filozofii międzykulturowej i jej starszych żródeł (Ibn Chaldun, Giambattista Vico, Herder). Druga część tomu zawiera rozdziały wspierające z różnych perspektyw część pierwszą. Jest wśród nich interdyscyplinarny projekt filozofii międzykulturowości. Projekt ten konfrontowany jest ze stanowiskami kulturoznawstwa polskiego – na przykładzie twórczości jego wybitnej przedstawicielki, Antoniny Kłoskowskiej, niedostatecznie dotąd spożytkowaną. Zwraca się uwagę na ujęcie przez Kłoskowską tożsamości narodowej, na jej definicję kultury, kanonu kulturowego, pogranicza, walencji i poliwalencji kulturowej, na interdyscyplinarność jej postępowań, ich sprzężenie ze sztuką i literaturą – nakierowane na dialogiczność. W tomie zawarta jest analiza i interpretacja twórczości międzykulturowej Moniki Bułaj. Kolejne dwa rozdziałają wprowadzają do opartych na wyłonionych w poprzedzających rozdziałach międzykulturowych podstaw badań kultur i ich wielkich Ksiąg.
Poetik und Ästhetik des Augenblicks. Studien zu einer neuen Literaturauffassung auf der Grundlage von Ernst Blochs literarischem und literaturästhetischem Werk
Monografia rekonstruuje przenikającą dzieło Ernsta Blocha poetyckość i jej w nim miejsce jako - poetykę i estetykę chwili i umieszcza je na tle manifestacji chwili w różmych jej aspektach w literaturze i poezji w przybierającej mierze w XX wieku (Hofmannsthal, Rilke, Richardson, D’Annunzio, Benn, Brecht, Celan), ale i u Goethego i wcześniej oraz ich literaturoznawczych koncepcji (Lukács, Ziolkowski, Höllerer, Bohrer, Wagner-Egelhaaf, Ledanff i in.). Poetyka chwili w twórczości Blocha rekonstruowana jest przede wszystkim na podstawie zbioru opowiadań Ślady, zbioru rozpraw Literarische Aufsätze, dzieła Das Prinzip Hoffnung (1959) i z odniesieniami do całego dzieła. Stanowi rekonstrukcję uprawianego przez filozofa myślenia narracyjnego kulminującego w „wydarzeniu chwili”, opartą na badaniach archiwalnych i źródłowych.
- Javier Martinez Contreras, “Estudios Filosóficos” (Valladolid), 162, 2007, s. 394-396;
- Milena Massalongo, Tra letteratura e filosofia. Sulle tracce di un pensiero di superficie, “Fenomenologia e società” (Milano), 31, 2008, nr 1, s.. 135-136;
- Karl-Josef Kuschel, Theologische Revue” (Münster), 103, 200), nr 5, s. 424-426;
- Giuseppina Santucci, “Estetica” (Firenze), nr 2, 2007, s. 131-134.
Tracce dell’umano.
Il pensiero narrante di Ernst Bloch
- anon., w “Europa”, 26.07.2003;
- Giorgio Bertone, L’attimo vissuto, w “L’Indice”, 2004, nr 7/8, str. 18;
- Tomaso Cavallo, w “Teoria”, 2004, nr 1, s. 205-207.
Człowiek znaczy nadzieja.
O filozofii Ernesta Blocha
To pierwsza monografia twórczości Ernsta Blocha na obszarze krajów Europy Wschodniej. Stanowi rekonstrukcję dzieła filozofa z punktu widzenia antropologii filozoficznej ujmowanej jako projekt filozofowania w światowoobywatelskim znaczeniu.
Przedstawia główne momenty dzieła:
- Jego miejsce na tle filozofii współczesnej i dotychczasową recepcję
- Punkt wyjścia filozofii Blocha: ciemność chwili, którą żyjemy
- Podstawy teoretyczno-praktyczne (fenomenologia świadomości utopijnej, uwarunkowania biologiczne, popędy-afekty, Jeszcze-Nieświadome, konfrontacja: Freud-Bloch, funkcja utopijna a wartości, archetypy, alegorie-symbole, fantazja),
- Ontologia Jeszcze-Nie-Bycia (możliwość, materia, przyroda i technika, przymierze z przyrodą),
- Wymiar celowy historyczny (prawo natury i godność ludzka, uwarunkowania „wspólnoty wolnych ludzi”)
- Wymiar celowy ponadhistoryczny (dziedzictwo religii, mesjanizm teoretyczno-praktyczny, Tajmene Humanum, dyskusja: Grecja-Izrael, aporia śmierci, proces i „skok”).
Książka powstawała w latach 80. XX wieku w niesprzyjającym myśli krytycznej i utopijnej zwarciu między ortodoksyjnymi marksizmem i religijnością, stanowiła próbę wyjścia ponad nie w niewypełnionym dotąd, a tak również dziś potrzebnym projekcie myślenia dialogicznego w horyzoncie nadziei.
